Decyzja Krajowego Punktu Kontaktowego OECD (KPK OECD) w wyniku zawiadomienia, o potencjalnym naruszeniu wytycznych OECD, której adresatem była Polska Grupa Energetyczna (PGE) to kolejny sygnał, że największe polskie spółki muszą wreszcie zacząć poważnie traktować swoje zobowiązania klimatyczne. KPK OECD jasno stwierdził, że strategia PGE powinna zostać dostosowana do celów Porozumienia Paryskiego i Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych.

Brak takiego dostosowania nie tylko pogłębia kryzys klimatyczny, ale może też oznaczać utratę dostępu do preferencyjnych instrumentów finansowych i inwestycyjnych. W praktyce oznacza to, że spółki, które nadal opierają swoją działalność na węglu, będą coraz częściej wykluczane z tzw. zielonego finansowania, a ich projekty staną się ryzykowne z punktu widzenia inwestorów.

Postępowanie wobec PGE - ostrzeżenie, którego nie można zignorować

Postępowanie wobec PGE zostało wszczęte w 2023 roku na wniosek organizacji Greenpeace Polska, wspieranej przez Kancelarię Prawną Maruszkin. W swojej ocenie końcowej KPK OECD zalecił spółce dokonanie przeglądu strategii w świetle celów klimatycznych i rozpoczęcie realnych działań prowadzących do odejścia od węgla na rzecz odnawialnych źródeł energii.

OECD zwróciło uwagę, że przestrzeganie międzynarodowych wytycznych w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności biznesowej ma dziś wymiar nie tylko moralny, ale również finansowy. Przedsiębiorstwa, które ignorują globalne standardy ESG, coraz częściej tracą wiarygodność w oczach inwestorów i instytucji finansowych.

W ocenie ekspertów, rekomendacje OECD wobec PGE są jednoznaczne: transformacja energetyczna nie może być dłużej odkładana, a zobowiązania klimatyczne wynikające z Porozumienia Paryskiego muszą zostać wpisane w strategię spółki.

PZU - wcześniejszy precedens i doświadczenie Fundacji „Rozwój TAK -Odkrywki NIE”

Nie jest to pierwszy raz, gdy KPK OECD zajmuje stanowisko wobec polskich spółek związanych z sektorem paliw kopalnych. Już w 2019 roku nasza Fundacja „Rozwój TAK - Odkrywki NIE” (RT-ON) złożyła zawiadomienie o naruszeniu Wytycznych OECD przez Grupę PZU, wskazując na brak transparentności i nieuwzględnianie wpływu działalności na klimat w raportach niefinansowych.

Zawiadomienie doprowadziło do formalnego postępowania, zakończonego oceną końcową i porozumieniem między stronami. W jego wyniku PZU zobowiązało się do wprowadzenia zmian w raportowaniu, opracowania polityki środowiskowej i rozpoczęcia prac nad nową strategią ESG.

Monitoring przeprowadzony przez KPK OECD w 2021 roku potwierdził postęp w tym zakresie, ale jednocześnie zwrócił uwagę na brak wystarczająco szybkich, praktycznych działań. KPK OECD rekomendował PZU dalszy rozwój polityk klimatycznych, większe zaangażowanie w komunikację oraz współpracę z organizacjami społecznymi i międzynarodowymi inicjatywami na rzecz klimatu.

Wnioski z obu postępowań - biznes nie może ignorować kryzysu klimatycznego

Zarówno sprawa PZU, jak i najnowsze postępowanie wobec PGE pokazują wyraźny trend: OECD coraz mocniej egzekwuje standardy odpowiedzialnego biznesu i nie traktuje kwestii klimatycznych jako „tematu wizerunkowego”. Dla polskich spółek to czytelny sygnał, że czas uników się skończył.

Firmy z udziałem Skarbu Państwa, które wciąż wspierają projekty oparte na węglu i gazie, narażają się nie tylko na utratę reputacji, lecz także na konkretne straty finansowe. Inwestorzy i banki coraz częściej uzależniają warunki finansowania od wiarygodnych planów dekarbonizacji. Brak zgodności z Porozumieniem Paryskim oznacza w praktyce wyższy koszt finansowania  na globalnego rynku kapitałowego.

Rola społeczeństwa obywatelskiego i organizacji pozarządowych

Doświadczenia Fundacji RT-ON potwierdzają, że interwencje organizacji społecznych mają realny wpływ na postawy i decyzje dużych podmiotów gospodarczych. KPK OECD, choć nie ma charakteru sądu, pełni funkcję ważnego strażnika zasad odpowiedzialnego biznesu i otwiera drogę do dialogu – a często także do wymuszenia zmian, których rynek sam z siebie by nie wdrożył.

To właśnie presja społeczna, wsparcie ekspertów i konsekwentne działania prawne pozwalają przełamywać opór instytucji finansowych i energetycznych. Każde takie postępowanie to krok w stronę uczciwej transformacji energetycznej, w której interes publiczny i bezpieczeństwo klimatyczne stają się równie ważne jak wyniki finansowe.

Transformacja nie jest już wyborem - to obowiązek

Decyzje OECD pokazują, że zielona transformacja to nie moda, lecz międzynarodowy obowiązek wynikający z podpisanych przez Polskę umów i zobowiązań. Przyszłość sektora energetycznego i finansowego zależy od tego, jak szybko dostosujemy się do globalnych standardów ESG i jak skutecznie ograniczy emisje gazów cieplarnianych.