10 lutego br. w Centrum Biblioteczno-Kulturalnym KROB_KULT w Krobi w województwie wielkopolskim odbyła się konferencja poświęcona istotnemu zagadnieniu, jakim są dla społeczności lokalnej zagrożenia wynikające z ochrony złóż kopalin w Polsce. Organizatorami wydarzenia byli: Gmina Krobia, Stowarzyszenie Samorządów Południowo-Zachodniej Wielkopolski „Samorząd dla Zrównoważonego Rozwoju” oraz Fundacja ,,Rozwój TAK - Odkrywki NIE" i Związek Gmin Wiejskich RP. Ponadto konferencję patronatem objął Związek Gmin Wiejskich RP. W spotkaniu wzięli udział m. in. przedstawiciele samorządów gminnych i powiatowych z Wielkopolski, na terenie których udokumentowano złoża węgla brunatnego.

Program konferencji obejmował wystąpienia przedstawicieli organizatorów, tj. Łukasza Kubiaka Burmistrza Krobi i Tomasza Waśniewskiego Prezesa Fundacji „Rozwój TAK – Odkrywki NIE”, którzy wprowadzili zaproszonych gości w tematykę spotkania. Z kolei ocenę wybranych przepisów nowelizacji prawa geologicznego i górniczego w świetle zasad konstytucyjnych przedstawiła Maria Włoskowicz, prawniczka Fundacji "Frank Bold", która jednoznacznie stwierdziła, iż proponowane zmiany w ustawie Prawo geologiczne i górnicze są niezgodne z artykułami Konstytucji, które dotyczą:

• demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej;
• działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa;
• ochrony własności i prawa dziedziczenia, pozwalającej na wywłaszczenie jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i ze słusznym odszkodowaniem;
• własności, która może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.

Następnie mecenas Sebastian Czwojda omówił zagrożenia dla samorządu terytorialnego, które wynikają z projektu ustawy prawo geologiczne i górnicze – zakaz zabudowy na terenie występowania węgla brunatnego oraz innych kopalin objętych własnością skarbu państwa. Stwierdził, iż proponowane zmiany niekorzystnie wpłyną na sytuację prawną samorządów, na terenie których występują złoża węgla brunatnego. Zwrócił także uwagę na to, że definicja złoża strategicznego jest bardzo lakoniczna, sprowadzając się jedynie do nieprecyzyjnego i niczego nie wyjaśniającego pojęcia „znaczenie dla gospodarki lub bezpieczeństwa kraju”. Dodał, że zaproponowana przez Ministerstwo Środowiska i Klimatu definicja nic nie wyjaśnia, a jedynie pozwoli na posługiwanie się pojęciem złoża strategicznego jako pojęciem zdefiniowanym ustawowo - w sposób całkowicie dowolny, bez możliwości weryfikacji według kryteriów ustawowych, bo nie zostały one w definicji ujęte.

Ponadto wprowadzenie niektórych przepisów zmierza do daleko idącej centralizacji państwa i zdecydowanego przesunięcia na rzecz centralnych organów administracji publicznej kompetencji w zakresie planowania rozwoju wspólnot lokalnych w obszarach występowania złóż kopalin, w tym złóż węgla brunatnego. Główny Geolog Kraju otrzymuje kompetencje, dzięki którym, po zatwierdzeniu dokumentacji geologicznych obejmujących złoża wymienione w ustawie, każdorazowo samodzielnie może rozstrzygać, czy zasadne jest wszczęcie postępowania w sprawie uznania złoża za strategiczne.

Poza tym proponowane przepisy przyznają przymiot strony w postępowaniu wyłącznie podmiotowi, na rzecz którego zatwierdzono dokumentację geologiczną lub dodatek do dokumentacji geologicznej. Oznacza to, że przy przeprowadzeniu procedury nie będzie on musiał uwzględnić jakichkolwiek innych czynników środowiskowych na obszarze występowania np. złoża węgla brunatnego. Obowiązujące obecnie przepisy nakładają obowiązek ujawniania udokumentowanych złóż kopalin w celu ich ochrony w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, jednak nie definiują, na czym ma polegać realizacja wspomnianego celu, jakim jest ochrona złoża. Proponowana zmiana treści tego przepisu i wprowadzenie pojęcia „zabezpieczenia możliwości eksploatacji” w praktyce będzie oznaczać zakaz zabudowy względem udokumentowanych złóż kopalin, które nie zostaną uznane za strategiczne. Mecenas Sebastian Czwojda stwierdził, że w związku z tym, przez zastosowanie niejasnego pojęcia, gmina być może nie będzie mogła uchylić się od odpowiedzialności odszkodowawczej. Tym bardziej, że w przypadku złóż strategicznych proponuje się wprost wpisać zakaz zabudowy. W konsekwencji tych zmian gminy, w których znajdują się udokumentowane złoża węgla brunatnego, znajdą się w sytuacji, w której będą zmuszone do objęcia zakazem zabudowy znacznej części gminy, blokując jakikolwiek rozwój. Należy zwrócić uwagę na fakt, że pojęcie ochrony złoża nie jest tożsame z zakazem lub ograniczeniem zabudowy i zagospodarowania terenu. 

Mecenas Sebastian Czwojda przedstawił również stanowisko w sprawie postanowień Marszałka Województwa Wielkopolskiego, odmawiające uzgodnień projektów decyzji celu publicznego oraz decyzji o ustaleniu warunków zabudowy w odniesieniu do udokumentowanych złóż kopalin.

Mając na uwadze powyższe, przedstawiciele samorządów lokalnych, uczestnicy konferencji stanowczo protestują wobec przyjętej przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego interpretacji przepisów oraz jej konsekwencji w postaci odmowy uzgodnień wymienionych decyzji. Przedmiotowe stanowisko zostało przyjęte przez wszystkich uczestników konferencji w Krobi i jest załączone do niniejszej relacji.