Wartość posiadanych przez OFE aktywów głównych węglowych spółek wydobywczych i energetycznych na koniec 2018 roku spadła o blisko 11% w porównaniu do grudnia 2017 roku. Nie jest to jednak efekt sprzedaży części akcji, a szczególnie silnie zaznaczającego się w minionym roku  trendu spadku wartości węglowych spółek - tak wynika z analizy przeprowadzonej przez Fundację “Rozwój TAK - Odkrywki NIE” na podstawie publikowanych w styczniu raportów przedstawiających roczną strukturę aktywów OFE.

Z blisko 6 miliardów złotych węglowych aktywów w portfolio funkcjonujących w Polsce OFE, aż 60% znajdowało się w portfelach OFE Nationale Nederlanden (1,7 mld zł), PZU Złota Jesień (1,09 mld zł) oraz Aviva Santander (1,06 mld zł). Trzy największe fundusze są także liderami pod względem zaangażowania w Energę i Eneę, czyli spółki realizujące projekt Ostrołęka C, w spółki prowadzące odkrywkowe kopalnie węgla brunatnego - PGE i ZE PAK, jak również w spółki smogowe, czyli producentów węgla.

Uszczuplenie węglowej części portfeli OFE z (łącznie) 6,7 mld zł do 5,9 mld zł nie wynika jednak z pozbycia się przez fundusze wysokoemisyjnych aktywów, a z utraty wartości przez wszystkie wzięte pod lupę węglowe spółki wydobywcze i energetyczne. Na przestrzeni ostatniego roku ich akcje znacznie potaniały - o prawie 14% w przypadku Enei, aż do 50% w przypadku ZE PAK. Patrząc zaś w dłuższej perspektywie, poza JSW i Bogdanką ceny akcji wszystkich pozostałych spółek z branży utrzymują się poniżej poziomu z grudnia 2015 roku gdy podpisano Porozumienie paryskie w sprawie zmian klimatu.

- Spadek wyceny spółek energetycznych to bezpośrednio efekt nie tylko niepewności politycznej w kraju, ale niepewności regulacyjnej na poziomie europejskim. Reforma systemu ETS już podniosła ceny uprawnień do emisji z ok. 5-7 EUR za tonę CO2 do 20-25 EUR/t, a szacunki analityków mówią o przedziale 30-35 EUR/t. To zasadniczny składnik ceny prądu z węgla, który na pewno będzie rósł i to on obciąża rentowność sektora wytwarzania energii z węgla - komentuje Michał Hetmański, analityk Fundacji Instrat. To powinno być już uwzględniane w decyzjach inwestycyjnych polskich funduszy emerytalnych, bo te zagraniczne już od dobrych kilku lat analizują i selektywnie podchodzą do inwestycji w sektor energetyczny - dodaje.

W porównaniu do końca 2017 roku wszystkie fundusze, z wyjątkiem Generali OFE, zwiększyły liczbę posiadanych akcji jednej lub większej liczby spółek węglowych. Szczególnie aktywnie kupowali zarządzający MetLife OFE oraz PKO OFE, które zwiększyły swoje udziały w większości spółek tej branży. W ogólnym rozrachunku zakupy OFE i tak nie zrównoważyły utraty wartości wywołanej przez spadki cen, przez co spośród dziesięciu funduszy jedynie w przypadku wspomnianego MetLife OFE i Allianz Polska OFE wzrosła wartość aktywów węglowych. W pozostałych OFE wartość tej części portfela zmalała o 6-26%.

Jedynym funduszem, który w porównaniu do zeszłego roku dokonał dywestycji wyprzedając wszystkie akcje którejś ze spółek był Allianz Polska OFE. Jego zarządzający pozbyli się udziałów w planujących budowę Elektrowni Ostrołęka C Energi i Enei, jednocześnie znacznie zwiększając jednak swoje zaangażowanie w PGE. Mimo tego, Allianz Polska OFE utrzymuje najniższy procentowy udział aktywów węglowych w części akcyjnej funduszu obok Pocztylion OFE (jedyne OFE z zasadami etycznego inwestowania wpisanymi w statut) oraz Generali OFE.

W 2018 roku kolejne towarzystwa ubezpieczeniowe i reasekuracyjne ogłosiły swoje polityki klimatyczne, w których zobowiązały się do wycofania z ubezpieczania kopalń i elektrowni węglowych oraz inwestowania w spółki z sektora węglowego [1]. Konieczność dostosowania portfeli inwestycyjnych do celu ograniczenia wzrostu średniej globalnej temperatury do 1,5°C oraz odpowiedzialność za zarządzanie ryzykiem finansowym wynikającym ze zmian klimatu znalazły się wśród tematów poruszanych w czasie COP24 w Katowicach [2]. Z kolei Bank Anglii w minionym roku wnikliwie badał stabilność systemu finansowego pod kątem ryzyk klimatycznych [3].

Wobec spadku wycen spółek węglowych oraz widocznych tendencji odchodzenia od aktywów obarczonych ryzykiem finansowym wynikającym ze zmian klimatu pojawia się pytanie o długoterminową rentowność inwestycji węglowych w ramach funduszy emerytalnych. W tym kontekście warto przyjrzeć się zarówno środkom już zaangażowanym przez OFE, jak i przyszłym inwestycjom w ramach dopiero powstających PPK, w których zgodnie z ustawą co najmniej 40% części akcyjnej ma być lokowane w spółki z WIG20.

Dr Piotr Śpiewanowski z AFiB Vistula, członek grupy eksperckiej „Dobrobyt na Pokolenia” powiedział: Pomysł aby OFE i PPK angażowały się w sektor węglowy jest ekonomicznie nietrafiony ze względu na niską stopę zwrotu, wysokie ryzyko i polityczny charakter takiej inwestycji. Poza tym, ze względu na charakter zgromadzonych w nich środków, instytucje te powinny uwzględniać nie tylko rynkową, ale też, w jakimś stopniu, społeczną stopę zwrotu z inwestycji - przy zachowaniu interesu przyszłych emerytów. Spalanie paliw kopalnych generuje ogromne koszty społeczne wywołane zanieczyszczeniem powietrza i zmianami klimatycznymi. Te koszty znacząco obniżają - i tak wątpliwą - stopę zwrotu z inwestycji w sektor węglowy w Polsce i na świecie.

Sektor ubezpieczeniowy zdaje się być świadomy rosnącego ryzyka materialnego związanego ze zmianami klimatu. Opublikowany w czasie COP24 raport Polskiej Izby Ubezpieczeń pt. “Klimat ryzyka” zwraca uwagę na straty spowodowane katastrofami naturalnymi i nawołuje do podejmowania działań prewencyjnych [4]. Towarzystwa ubezpieczeniowe, do których należy większość PTE, o ryzykach finansowych związanych ze zmianami klimatu i konieczności dezinwestycji ze spółek węglowych mówią na razie jedynie ustami swoich zagranicznych centrali.

Prezentacja wyników analizy portfeli inwestycyjnych OFE na koniec 2018 roku pod kątem ich zaangażowania w spółki sektora węglowego (energetyka i wydobycie) odbędzie się na konferencji prasowej 29.01.2019 r. Przedstawione zostaną zmiany w poziomie zaangażowania OFE w porównaniu do roku 2017, a także rankingi funduszy posiadających najwięcej udziałów w spółkach, których działalność ma wpływ na zdrowie publiczne, środowisko oraz przyszłość polskiego sektora energetycznego. Omówione zostaną także konsekwencje dalszych inwestycji dla klientów OFE oraz PPK.

Konferencja prasowa: 29.01.2019 godzina 11.00

Centrum Prasowe PAP, Bracka 6/8, Warszawa

Udział wezmą:

Kuba Gogolewski - ekonomista, kampanier finansowy, Fundacja „Rozwój TAK-Odkrywki NIE”

Jan Chudzyński - analityk i kampanier, Fundacja Fundacja „Rozwój TAK-Odkrywki NIE”
 

[1] Insuring Coal No More Scorecard: Unprecedented action from insurers puts coal industry under pressure https://unfriendcoal.com/insuring-coal-no-more-scorecard-press-release/
Wersja polska raportu:  https://drive.google.com/file/d/1WxhsZsQFAB_HwXJMvvUOhXDsILt5WGPX/view

[2] How well are European asset owners’ portfolios aligned with the Paris Agreement’s climate goals http://www.wwf.eu/?uNewsID=339951

[3] Transition in thinking: The impact of climate change on the UK banking sector https://www.bankofengland.co.uk/prudential-regulation/publication/2018/transition-in-thinking-the-impact-of-climate-change-on-the-uk-banking-sector

[4] PIU: Jak ubezpieczenia pomagają zarządzać ryzykiem katastrof naturalnych? https://piu.org.pl/blogpiu/jak-ubezpieczenia-pomagaja-zarzadzac-ryzykiem-katastrof-naturalnych/