Bagna, rozlewiska, torfowiska są bezcenne dla wielu unikalnych gatunków roślin i zwierząt. Ich rola jest także nieoceniona w walce zarówno z suszą i niedoborami wody, jak i powodziami. Co więcej, torfowiska mają istotne znaczenie w walce z kryzysem klimatycznym. Niestety tereny podmokłe są nagminnie niszczone i osuszane. 

2 lutego, w rocznicę podpisania międzynarodowej Konwencji Ramsarskiej, w ponad 95 krajach obchodzony jest Światowy Dzień Mokradeł. Dziś mija 51 lat od czasu podpisania tego dokumentu dotyczącego ochrony obszarów wodno-błotnych. 

Mokradła to nie tylko jedna z ostatnich ostoi bioróżnorodności, miejsce życia wielu rzadkich gatunków roślin, ptaków, owadów, pająków, ślimaków i innych. To również ogromny rezerwuar wody, niezwykle istotny z punktu widzenia walki ze zmianami klimatu, powodziami i suszą. Ważny nie tylko dla całej planety, ale też dla naszych, ludzkich interesów[1].

Torfowiska mogą być naszym sprzymierzeńcem w walce z kryzysem klimatycznym. Pod ziemią magazynują ogromne ilości węgla. Jednak do tego procesu konieczna jest woda. Osuszanie torfowisk sprawia, że cały zmagazynowany gaz cieplarniany zostaje uwolniony do atmosfery. To bardzo niebezpieczne zjawisko, bowiem obecnie ze zniszczonych torfowisk ulatuje rocznie „od 0,5 do 1 gigatony CO2, czyli między 5 a 10 proc. globalnego rocznego antropogenicznego ładunku CO2, który dostaje się do atmosfery"[2].

Niestety mokradła znikają w Polsce i na świecie w zastraszającym tempie. Są osuszane, niszczone, degradowane. W skali globalnej utraciliśmy już ponad 87 proc. wszystkich obszarów podmokłych. W naszym kraju pozbawiliśmy się 85% torfowisk[3]. 

Zaledwie przed 2 dniami, 31 stycznia, Europejski Trybunał Obrachunkowy opublikował raport o tym jak kształtują się w Unii Europejskiej opłaty za korzystanie ze środowiska (i jego niszczenie). Zaledwie ułamek tych kosztów dotyczy korzystania z przyrody i wody — w tym szczególnie cennych mokradeł: torfowisk. Może gdyby za osuszenie lokalnego mokradła i nieodwracalne zniszczenie jego ekosystemu trzeba było uczciwie zapłacić, to ostatnie skrawki europejskich torfowisk dałoby się jeszcze uratować — komentuje Katarzyna Czupryniak, koordynatorka kampanii wodnej w „Fundacji Rozwój TAK- Odkrywki NIE” 

Dlaczego tracimy mokradła? 

Jednym z problemów jest osuszanie gruntów, wylesianie i przekształcanie terenów podmokłych w użytkowe, rolnicze, leśne. Kolejnym — wydobywanie torfu w celach przemysłowych, opałowych i leczniczych. Do degradacji tych miejsc na świecie przyczyniają się także pożary. I wreszcie osuszanie gruntów, między innymi przez melioracje i regulacje rzek.

Tereny podmokłe degradowane są także przez górnictwo, szczególnie węgla brunatnego. Jego wydobycie wiąże się z odwadnianiem złóż na ogromną skalę, co powoduje powstanie tzw. leja depresji wokół odkrywki. Z tego powodu wokół kopalni zanikają wody podziemne, wysychają jeziora, rzeki i mokradła. W Polsce takim dramatycznym przykładem są m.in. jeziora i mokradła z Pojezierza Gnieźnieńskiego i Kujawskiego, które zanikają w wyniku wieloletniej eksploatacji węgla na tych terenach przez kopalnię ZE PAK.

Mniej znanym, ale jeszcze bardziej dotkliwym przykładem są nieistniejące już tereny podmokłe wokół kopalni Bełchatów, po których ślady (niemal zgliszcza) można odszukać na zdjęciach satelitarnych. Zagrożenie wisi też nad niezwykle cennymi mokradłami Poleskiego Parku Narodowego, mającymi status rezerwatu biosfery UNESCO, w którego bliskim sąsiedztwie planowana jest budowa kolejnych kopalń węgla kamiennego — podkreśla Katarzyna Czupryniak.

Musimy zrozumieć, jak ważne są tereny podmokłe zarówno dla nas, jak i bioróżnorodności i zacząć chronić je w odpowiedni sposób. Odtwarzanie mokradeł poprzez ponowne nawodnienie jest ogromnie ważne w walce z globalnym ociepleniem i może pozwolić powstrzymać wysokie emisje dwutlenku węgla z rozkładu torfu. Niestety takie działanie nie jest równie skuteczne w przywracaniu ich bioróżnorodności, co zachowanie istniejących, żywych torfowisk. Dlatego tak ważne jest, abyśmy ocalili te nieliczne mokradła, które jeszcze nie zostały zdegradowane. 

Obchody w Centrum Ochrony Mokradeł (CMok)

W sobotę 5 lutego obchody Światowego Dnia Mokradeł organizuje Centrum Ochrony Mokradeł (CMok). Wydarzenie będzie można obejrzeć na Facebooku i YouTube. Gorąco polecamy!

Tegoroczne obchody Światowego Dnia Mokradeł zdecydowaliśmy się dedykować wszystkim ludziom, których na polskich i białoruskich mokradłach spotkało cierpienie, a niekiedy także śmierć. W 51. rocznicę uchwalenia Konwencji Ramsarskiej nie będziemy rozmawiać o ochronie polskich bagien. Na to jeszcze przyjdzie czas. Tegoroczne obchody będą dotyczyły w całości mokradeł Bliskiego Wschodu oraz Północnej i Środkowej Afryki, a także związanych z nimi ludzi. To stamtąd wszyscy przyszliśmy — piszą organizatorzy.

Odwołania:

1. https://www.ekokalendarz.pl/dzien-mokaradel/ 
2. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C85658%2Ctorfowiska-tykajaca-bomba-weglowa-nieuwzgledniona-w-modelach-klimatu.html
3. https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/Swiatowy-Dzien-Mokradel-2022-obszary-wodno-blotne-11395.html
4. https://www.eca.europa.eu/en/Pages/DocItem.aspx?did=60760

Zdjęcie: Novackos, via Wikimedia Commons